Eijsden.       Eijsden ligt in het Maasdal ten zuiden van Maastricht. Het fraaie plaatsje nodigt tot een bezoek uit. Sinds 1971 is de kern van het dorp een beschermd dorpsgezicht. In 1992 werden ook het kasteel en het kasteelpark hierbij gevoegd en in 2000 ook het gebied ten zuiden van Laag-Caestert. Het uitgekiende moment daarvoor is de lente, wanneer de hoogstamboomgaarden rondom het dorp in volle bloei staan en in de wegbermen Fluitenkruid (Anthryscus sylvestris) en Stinkende gouwe (Chelodonium majus) bloeien. Het begint met de roomwitte bloesem van de pruimen, daarna komen de witte kersen- en perenbloesem om erna roze-wit af te sluiten met de appelbloesem. Deze fruitbomen waren jarenlang van groot economisch belang voor het dorp, van de peren en appels werd de Eijsdener stroop gestookt. Bekende soorten appels waren de Eijsdener en Gronsvelder Klumpkes. Kersen werden naar binnen- en buitenland, zelfs overzee naar Engeland, geëxporteerd. Met name het zoete ras `Basterd Dikke` was in trek. Maar ook in de zomer, als de Maas enige koelte naar het dorp brengt en de terrassen langs de Diepstraat vol met mensen zitten. Dorpsgezicht. De Diepstraat, het in-officiële centrum van Eijsden, is een prachtige straat. Ze is geplaveid met Maaskeitjes en leidt, hoe kan het ook anders, naar de rivier.In de schaduw van de lindes is het heerlijk flaneren en genieten van de 17e, 18e en 19e eeuwse prachtige panden langs de Diepstraat. Deze werden gebouwd door onder meer de magistratenfamilie Nolens en door rijke Joodse families waaronder de familie Coopman. De huizen op Diepstraat 30 en 31 waren oorspronkelijke kanunnikenhuizen. Het pand op de Diepstraat 53 huisvestte tussen 1783 en 1935 een Joodse synagoge. In de 18e eeuw woonden er ongeveer 50 Joden in Eijsden. Een zijstraat van de Diepstraat is de Kerkstraat. Hieraan liggen allerlei winkels. Het is een beetje een deftige straat met sjieke huizen. Deze werden aan het eind van de 19e eeuw door Belgische vaklui gebouwd voor de gegoede burgerij van het dorp. De Kerkstraat komt uit bij de Vroenhof waaraan de Sint- Christina-kerk ligt. Deze kerk stamt uit 1508. Een voorganger brandde in 1483 af waarop het huidige gebouw werd gebouwd. Drie eeuwen lang, van 1508 tot 1 augustus 1857 was hier iets unieks waar te nemen. In dit kerkgebouw vond namelijk zowel de katholieke als de protestantes eredienst plaats. Sinds de 19e eeuw wordt in de kerk de Heilige Egidius vereert. Hij is beschermheilige tegen kinderziekten. De 14e eeuwse toren is een echte verdedigingstoren. Er zitten geen ramen in, zelfs een ingang ontbreekt. De Vroenhof is een groot, maar ietwat levenloos plein. Bronk. Tijdens de Bronk, de jaarlijkse Sacramentsprocessie, is het druk op het Vroenhof, omdat hier de tweede helft, het middaggedeelte van deze tocht start. Dan staan hier de bielemennekes hun baarden netjes te maken, zoeken muzikanten van de Rode en van de Blauwe harmonie hun gelijken op en blazen zich alvast warm, staan communiemeisjes wat onwennig met hun mandjes vol strooibloemen -de jongetjes in sjieke pakjes nog onwenniger overigens- en wachten tientallen maagden met engelenvleugels tot de tocht eindelijk van start gaat. De tocht trekt van ´s morgens vroeg tot laat in de middag door alle delen van het dorp. Langs de route zijn processievaantjes opgesteld. Ook liggen er rustaltaren of hebben de bewoners langs de route bloemen, heiligenbeelden of kruisen opgesteld. Hier en daar liggen fraaie bloem- of zandtapijten met bijbelse taferelen. De Bronk, de pronkstoet ter ere van het Heilig Sacrament, wordt al vanaf 1247 in het BisdomLuik gevierd en waarschijnlijk al even lang in Breust- Eijsden. In 1613 bestaat er in Eijsden al een handleiding voor het vieren van de Bronk. Bronk staat overigens niet alleen voor de processie zelf, maar ook voor de maandag en de dinsdag erna, waarop onder meer de Cramignon wordt gedanst. De Bronk start overigens bij de Sint-Martinuskerk van het buurtschap Breust. De Sint-Martinuskerk werd voor de eerste keer vermeld in 965. In 1393 werd ze verwoest en kort daarop weer herbouwd. Uit die tijd stamt ook de huidige basiliekvorm.Het priesterkoor werd later uitgebreid. De kalkstenen kerktoren stamt uit de 15e eeuw en is in laat-gotische stijl opgetrokken. In 1896 werd de torenspits vernieuwd. Het Bat. Langs de Maas ligt het Bat. De naam van dit straatje verraadt al de nabijheid tot België. Luik heeft zijn bat, waar de bekende wekelijkse zondagmarkt wordt gehouden, en Eijsden ook. Al is het in de Limburgse variant veel rustiger. Zelfs tijdens de bronk kun je hier een kanon afschieten zonder veel mensen te treffen. het woord Bat komt van het Franse batte hetgeen kademuur betekend. Het Bat is wel een idyllisch plekje, aan de ene kant pittoreske witte huisjes, aan de andere kant de brede stroom der Maas. Aan de overzijde ligt overigens Lanaye, of in het Nederlands, Ternaaien. Ternaaien is ´s zomers te bereiken met een klein pontje. Kasteel Eijsden. Een klein stukje buiten het centrum van Eijsden ligt het majestueuze kasteel van Eijsden. Dit stamt uit 1636 en is gebouwd in Maaslandse rennaissance-stijl. Dit betekent dat de rode baksteen wordt afgewisseld met banden van blauwsteen en kalksteen. Het bestaat uit twee haaks op elkaar gebouwde vleugels en twee torens met een uienspits erop. Binnenin bevinden zich stijlkamers uit de 18e en 19e eeuw. Door het poortgebouw, overigens in dezelfde Maaslandse rennaissance-stijl, is het park te betreden. Dit werd rond 1900 aangelegd en bestaat enerzijds uit een park met rechtgeschoren hagen, bloemperken en waterlelies in de slotgracht, maar ook uit een meer wild gelaten gedeelte waarin tal van wilde bloemen staan. Ook groeien er hoogstambomen en zijn er prachtige lanen met platanen en Rode beuken te vinden. Bijzonder is ook de charmille, een prachtige tunnel van beukentakken, waarin de adelijke dames vroeger flaneerden. Ze konden hier prachtig in de schaduw van de takken wandelen zonder dat hun bleke huid sporen van de zon vertoonde. Bruin worden was meer voor het gepeupel. Het kasteel wordt tegenwoordig bewoond door Graaf de Liedekerke. Cramignon. Ook bijzonder in Eijsden, de Cramignon, een ouderwetse rei-dans of kettingdans. Het is een dans op een snelle melodie met een 2/4 maat en waarbij de jongens en meisjes, de mannen en vrouwen van het dorp in een lange rij op het kerkplein ronddansen. Voorop gaat de kapitein van de Jonkheid. In zijn vrije hand houdt hij een bos bloemen. In zijn andere hand heeft hij de reimeid,een vrouw of meisje uit het dorp. De Cramignon wordt op de maandag en dinsdag na de Bronk gedanst op oude melodieen die teruggaan tot 1500 en 1600. De dans stamt waarschijnlijk oorspronkelijk uit Zuid-Frankrijk of uit Italië. In 1700 verleent de Heer van Eijsden toestemming om gedurende drie dagen te dansen. Deze worden dan door afwisselend de rode en de blauwe harmonie ten gehore gebracht. Het is een beetje een vreemd gezicht overigens wanneer je op Bronkzondag de muzikanten van de harmonieen in hun statige uniformen hebt zien flaneren en je ze de dag erna in hun vrijetijdskleding ziet lopen. Het enige waaraan je -afgezien van hun instrument- kunt zien dat ze bij de harmonie behoren is hun pet. Die houden ze op bij het spelen. Hoewel, tijdens het wilde dansen vliegt er ook weleens eentje door de lucht..... Laag- Caestert. Het buurtschap Laag Caestert ligt ietwat zuidelijk van het kasteel.Hier bevindt zich de Eijsdermolen. Deze watermolen werd reeds in 1321 vermeld. In 1317 ontstond ook een zaagmolen. Dit was van oorsprong een banmolen voor de inwoners van Lixhe en die van Nivelle, twee plaatsjes aan de andere kant van de Maas. Later kwam de molen in bezit van het kasteel. In 1907 werd ze omgebouwd om stroom op te wekken voor het kasteel. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er een woning in de voormalige molen. Dagboek van een herdershond. Door de verfilming van het boek `Kroniek ener parochie` van de Limburgse schrijver Jacques Schreurs in de omstreken van Eijsden werd het dorp wereldberoemd in Nederland. Deze serie werd tussen 16 januari 1978 en 29 januari 1980 uitgezonden door de KRO. De hoofdrollen waren weggelegd voor kapelaan Odekerke (Jo de Meyere), Pastoor Bonhomme en hereboer Bonte. Kersenteelt. Voor de handel van kersen die naar Engeland werden gebracht, werden gevlochten manden gebruikt. Bovenop werd om de kersen vers te houden, een laag bladeren gelegd. Datzelfde gebeurde tussen de kersen. De manden werden bovenop dichtgemaakt met een wig die zich door uitdroging vastzette. De schippers konden de manden dus niet open maken om van de kersen te snoepen, dan was de mand beschadigd hetgeen zou opvallen en zouden ze dus “door de mand vallen”.