Eys. Eys (dialect Ees) is een dorp in Zuid-Limburg. Het ligt tussen Simpelveld en Wittem in het dal van de Eyserbeek. Het dorp is ook genoemd naar de rivier en ontstond bij een kruispunt van wegen bij de beek. De eerste keer dat de naam van het dorp opduikt was in een oorkonde uit 1193 van het kapittel van de Sint-Pauluskathedraal te Luik. Een deel van Eys was in het verleden een Rijksheerlijkheid die rechtstreeks onder de Duitse keizer viel. De rest werd vanuit Wittem bestuurd. Van 1732 tot de Franse tijd was Eys samen met Wittem een zelfstandig Rijksgraafschap van het Duitse rijk. Na de Franse tijd werd Wittem, waar Eys ook toe behoorde, een zelfstandige gemeente binnen het Koninkrijk der Nederlanden. In 1821 willen de inwoners van Eys graag een zelfstandige gemeente worden. Dit verzoek wordt in 1823 echter door de koning verworpen. Op de Boereberg ligt een voormalige motte. Het is een zogenaamde abschnittmotte, een zeldzaam type in Nederland waarvan er nog maar twee andere bestaan. De motte is in de Middeleeuwen ontstaan. Waarschijnlijk werd ze aangelegd in opdracht van de heren van Eys die vanaf hier de wegen in de omgeving controleerden en tol hieven. Het woord motte stamt uit Normandië en betekent heuvel. Deze motte ligt aan de voet van de lange en steile zuidhelling. Van bovenaf had men een goed zicht op het Eyserbeekdal. De motte is beplant met kornoelje, rozen, Egelantier en meidoorn. In de Tweede Wereldoorlog werd op de Boereberg door enkele mijnwerkers een schuilkelder aangelegd. Het grootste deel van het dorp bestaat uit nieuw gebouwde huizen, maar met name rondom de kerk kunt u nog de sfeer van het oude dorp opsnuiven. De Sint-Agathakerk behoorde in de 12e eeuw bij het kapittel van Sint-Paulus uit Luik. De oorspronkelijke kerk lag bovenop de Boerenberg, waar ook een oude motte te zien is. In 1712 werd de kerk vanwege de erbarmelijke staat herbouwd. In 1733-1734 liet Graaf Ferdinand van Plettenberg een nieuwe kerk in het dorp bouwen. De oude werd daarop in 1745 afgebroken. De eenbeukige kerk werd in barokstijl gebouwd door architect Schlaum die ook de kloosterkerk van Wittem had gebouwd. De slanke toren draagt een spits bovenop de koepel en staat aan de westkant. De muren van de kerk zijn opgetrokken uit baksteen. Wijngaard Aldenborgh. Tussen 1999 en 2000 werd in Eys ook een wijngaard, Domein Aldenborgh, aangelegd. Aan de voet van de wijnberg ligt een wijnkelder. Op diezelfde plek lagen eeuwen eerder ook al wijngaarden. In oude archieven staat een ´Wynhuis´ voor Eys genoemd. In de 15e eeuw moest zelfs de bierbrouwerij het veld ruimen voor het ´Wynhuis´. De huidige wijngaard is 2 hectare groot en is beplant met witte druiven van de rassen Riesling, Pinot Gris en Pinot Blanc. Er wordt niet met chemische middelen gespoten. Horeca In Eys liggen in de omgeving van de kerk diverse cafés. Er liggen ook twee restaurants, Herberg Lambieck en Bie de Tantes. Op het terras bij de tantes is het goed toeven. Eyserheide. Eyserheide (dialect Ezerhei) is een gehuchtje dat in de gemeenschappelijke gronden (heides) van Eys lag. Er staan ongeveer 30 huizen waarin circa 90 mensen wonen. In 1990 werd bij een opgraving in de buurt van Eyserheide een nomadenkamp uit het Magdaleniën, een periode van het Neo-Lithicum gevonden. Trintelen. Trintelen (dialect Dringsele) is een gehucht tussen Ubachsberg en Eys. Er staan ongeveer 125 huizen die bewoont worden door 125 mensen. Het gehucht ontstond rond de Trintelerhof die in 1717 een leengoed van de heer van Schell was. De Trintelerhof is een gesloten hoeve met schuren in Kunradersteen en een bakstenen woonhuis uit de 18e eeuw. In 1756 noemde de Maastrichtse burgemeester Jean Léonard Olislagers zich heer van Neer, Holland en Drintelen. In 1845 kwam Trintelen in handen van jonkheer P.A. Kerens en zijn dochter, Barones de Crassier, erfde het goed in 1862. De 70 meter diepe waterput van Trintelen werd in het verleden door de harde lagen Kunrader kalksteen heen gegraven. Het water staat nu op een niveau van 48 meter diepte. De oude put werd in 1953 afgebroken en de huidige put werd in 1982 hersteld.