Heinsberg. Heinsberg ligt vlakbij de Nederlandse grens in het dal van de Worm. De stad (41.000 inwoners) vormt het centrum van de gelijknamige landkreis. Hoewel het plaatsje op zich helemaal niet zo groot is heeft het toch een vrij hoog voorzieningenniveau. Er is een vrij groot winkelcentrum met voetgangerszone en ook de Kreisverwaltung is hier gevestigd. In het verleden was Heinsberg ook al belangrijk. Helaas zijn de meeste monumenten verdwenen en blijven er nog maar enkele fraaie monumenten over. De bezienswaardigheden van Heinsberg concentreren zich rondom de Kirch- en de Burgberg. Dit zijn twee kunstmatig opgeworpen heuvels (mottes) die ruim boven de stad uitsteken. Het is de grootste motte van het Rijnland. In de 9e eeuw stonden erbovenop een woontoren en een burchtkapel. Kirchberg. Op de grootste van de twee mottes staat tegenwoordig de St.Gangolfkirche, ook wel Selfkantdom genoemd. De kerk ligt niet alleen hoog, haar hoge toren, met nog hogere kopergroene torenspits, versterken deze indruk alleen maar. De kerk is toegewijd aan St. Gangolf. Haar oorsprong gaat terug naar de 12e eeuw. In 1128-1129 liet Oda, de grootmoeder van Aartsbisschop Philipp von Heinsberg een romaanse basilica bouwen op de Kirchberg. Daarvan is tegenwoordig enkel nog de crypte behouden gebleven. In de 15e eeuw werd bovenop de crypte de laatgotische kerk gebouwd. Deze werd tijdens het bombardement op Heinsberg op 16 november 1944 zwaar beschadigd. De drieschepige kerk heeft een gotisch interieur met kruisgewelven die na de Tweede Wereldoorlog opnieuw aangebracht werden. Van binnen is ze vrij helder. Op het koor staat een vrij sober, modern altaar (1955) met aan weerszijden een prachtig koorgestoelte uit 15e eeuws houtsnijwerk. Zeer bezienswaardig is het praalgraf van de Heren van Heinsberg uit het midden van de 15e eeuw. Het is een van de fraaiste brabants-bourgondische grafmonumenten in het Rijnland. Op eendonkergrijze marmeren sokkel, versierd met wapens, rusten drie beeltenissen van ridders uit lichtgekleurde steen. Aan hun voeten waken een soort fabelleeuwen. Een eenvoudig, maar zeer fraai, Mariabeeld stamt uit het midden van de 14e eeuw. Een andere bezienswaardigheid staat vlakbij het hoofdportaal, een meer dan levensgroot beeld van Sint-Christoffel uit de barokke fase van de late gotiek. Bij de ingang van de crypta staat een fraaie beeldengroep waarbij Jezus wordt geholpen bij het dragen van het kruis. Deze eikenhouten beelden stammen van rond 1520 en worden toegeschreven aan de Meester van Elsloo. De Kirchberg telt drie trappen en is in het onderste gedeelte begroeid met bomen. Op de drie verschillende hoogteniveau ´s lopen wandelpaden. Helemaal onderin aan de voet van de heuvel loopt de Grabenweg, iets hogerop de Bastionsweg en bovenop, rondom de kerk, de Prozessionsweg. Er staan in de ondergroei onder meer Hazelaars (Corylus avellana) en Gewone vlier (Sambuccus nigra). In de ondergroei staan met name stikstofminnende plantensoorten, waaronder Witte dovenetel (Lamium album), Stinkende ballote (Ballota nigra), Hondsdraf (Glechoma hederifolia), Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) en Dolle kervel (Chaerophyllum temulum). In het vroege voorjaar bloeien aan de voet van de berg duizenden Sneeuwklokjes (Galanthus nivalis). Ook Speenkruid (Ranunculus ficaria) en Klimopereprijs (Veronica hederifolia) bloeien er dan veel. Enkele weken later is het dan de beurt aan Gevlekte aronskelk (Arum maculatum). Aan de rand van de Kirchberg staan hiervan nog twee van de oorspronkelijke torens, De Ritterturm en de Wehrturm "Am Himmelsgärtchen". Daarnaartoe voert overigens een gehele onderaardse gang, een zogenaamde kazemat, tot bovenop het gedeelte binnen de voormalige vestingsmuren. Deze bakstenen vestingmuren waren oorspronkelijk maar liefst acht meter hoog. De ommuring van de Kirchberg stamt waarschijnlijk uit de 14e eeuw, toen baksteen in zwang kwam als bouwmateriaal. Burgberg. Van bovenaf de Kirchberg kijk je uit op de tegenoverliggende Burgberg, waar de schamele resten van het kasteel van de Heren van Heinsberg staan. Deze muren bestaan uit een mengeling van natuursteen en baksteen. Deze motte werd al in de 11e eeuw opgeworpen. Hiertoe maakte men gebruik van een spitse uitloper van de hoogvlakte boven het dal van de Rur. Deze werd via het uitgraven van een greppel van het plateau afgescheiden. De grond uit de gracht werd gebruikt voor het opwerpen van de 10 meter hoge Burgberg boven op de uitloper. De rest van de uitloper van de berg werd de Kirchberg. In 1085 was de motte in handen van de Heren van Heinsberg. De ommuring van dit castrum stamt al uit de 12e eeuw. Erbinnen stond een donjon en in het oosten ervan de burchtkapel. Ook was er een grote zaal (Palas) en een poortgebouw. In 1190 stierf de mannelijke tak van de Heren van Heinsberg uit. In de 13e eeuw werd ook de Kirchberg en een deel van de oude binnenstad ommuurd. Daarbinnen lag de kleine nederzetting en twee kloosters. Rondom de vesting lag een met water gevulde gracht. In 1225 werd de nederzetting Heinsberg tot stad (oppidum) verheven. In de tweede helft van de 13e eeuw werd de ommuring rondom de stad nog verder vergroot. De stadsmuur had twee stadspoorten, het Bruchtor en het Feldtor. Het Feldtor, het huidige Torbogenhaus of Kreisheimatsmuseum, werd in 1291, vanwege de vergroting van het Immuniteitsgebied van het St. Gangolfklooster, verder zuidwaarts verplaatst. Binnen de stadsmuren werd markt gehouden. In de 17e en 18e eeuw werd de stad regelmatig door brand verwoest. Een groot deel van de stad werd tijdens het bombardement van 16 november 1944 verwoest. Torbogenhaus. Het Torbogenhaus is een groepje van enkele fraaie oude panden rondom een oude stadspoort, het oude Feldtor. De beroemde Akense architect Johann Josef Couven liet tijdens de regering van Keurvorst Karl Theodor (1742-1794) het gehele complex in een eenheidsstijl verbouwen. Hierin is het Heimatmuseum, Museum für Kunst und Regionalgeschichte Heinsberg gevestigd.