De Dellen. Ligging: Gemeente Meerssen, op de zuidelijke helling van het Beneden-Geuldal. Onder bescherming sinds:1972 (1e aankoop door Stichting Het Limburg Landschap), sinds 2000 hoort ook het voormalige militair oefenterrein bij het gebied. Oppervlakte: 111 hectare. Hoogteligging: Algemeen. De Dellen bestaan uit de helling- en plateaubossen op de zuidelijke flank van het Beneden-Geuldal. In de dalhelling liggen enkele ondergrondse kalksteengroeves. Ook ligt er een grote dagbouwgroeve, groeve Curfs, waar eveneens kalksteen wordt gewonnen. Bovenop het plateau behoren ook enkele akkers tot het reservaat die op een natuurlijke manier worden beheerd ten behoeve van typische akkerplanten en -dieren, zoals de Wilde hamster (Critecus critecus). In het verleden was het gebied onbebost. In de 19e eeuw droeg het de naam "Meerssender Heyde" en stond als Bruyeres op de Tranchotkaart. Dat hield in dat er geen bos groeide, maar een heidevegetatie. Hierin waren soorten als Jeneverbes (Juniperus communis), Gewone brem (Cytisus scoparius) en Struikheide (Calluna vulgaris) opvallend. Deze situatie was het gevolg van de eeuwenlange beweiding van het gebied met kuddes koeien en runderen in combinatie met het voortdurend kappen van de bomen als gerief- en als brandhout. Hierdoor verdween na verloop van tijd alle vegetatie en bleef een heide over. Deze situatie veranderde in het begin van de 20e eeuw, toen raakte het gebied langzaam maar zeker bebost. Het kreeg ook een andere naam, "de Dellen". Een del is een holle weg of grub die zich in een helling hebben ingeslepen. Deze naam duikt onder meer op op een militaire kaart uit 1913-1914. Geologie. Mycologie. Flora. Het gebied de Dellen is bijna geheel bebost met bossen van uiteenlopende aard. Er groeien hellingbossen waarvan de boomlaag bestaat uit diverse soorten loofbomen zoals Zomereik (Quercus robur), Zoete kers (Prunus avium), Beuk (Fagus sylvaticus), Gewone es (Fraxinus excelsior) en Gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus). In de ondergroei is Robertskruid (Geranium robertianum), Muursla (Mycelis muralis) en Ruig klokje (Campanula trachelium) te vinden. In de diepe grubben, waar een koel en vochtig klimaat heerst, groeien allerlei varens waaronder Stijve naaldvaren (Polystichum aculeatum), Brede stekelvaren (Dryopteris dilatata), Mannetjesvaren (Dryopteris filix-mas) en Wijfjesvaren (Athyrium filix-femina). Er groeien ook allerlei kruidachtige soorten zoals Geel nagelkruid (Geum urbanum), Veelbloemige salemonszegel (Polygonatum multiflorum),Groot heksenkruid (Circea lutetiana) en Schaduwkruiskruid (Senecio fuchsii). Hier wordt de boomlaag gedomineerd door Gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus). De bossen op de plateau´s groeien op een relatief voedselarme ondergrond en bestaan uit Zomereik (Quercus robur), Zoete kers (Prunus avium), Beuk (Fagus sylvatica), Ruwe berk (Betula pendula) en Gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus). De struiklaag wordt gedomineerd door Bramen (Rubus sp.). Langs de onderrand van de Dellen groeien struwelen die bestaan uit Meidoorn (Crataegus sp.), Sleedoorn (Prunus spinosa), Gelderse roos (Viburnum opalus), Rode kornoelje (Cornus sanguineum) en Bosrank (Clematis vitalba) die de struiklaag overwoekerd. Ook groeien er allerlei soorten ruigtekruiden zoals Kleine kaardenbol (Dipsacus pillosa) en Koninginnekruid (Eupatoria cannabinum). Fauna. Het gebied van de Dellen wordt niet bijzonder veel bezocht door wandelaars en daarom zijn er relatief veel dieren te vinden. Zo leeft er een groepje Reeen (Capreolus capreolus). Ook leven er Dassen (Meles meles) en Steenmarters (Martes foina). In het bos leven diverse soorten mezen, maar ook de Groene specht (Picus viridis). Door de aanwezigheid van kleine percelen met naaldhout, zijn ook Kuifmees (Parus cristatus) en Zwarte mees (Parus ater) hier te vinden. Verspreid in het gebied liggen enkele poeltjes waarin de Bruine kikker (Rana temporia) en soms ook de Vroedmeesterpad (Alytes obtestricans) te vinden zijn. Ten behoeve van deze laatste soort zijn ook enkele zogenaamde basisbiotopen aangelegd, waarbij een poeltje en een overwinteringsbiotoop horen. Onderweg in het gebied. Om de Dellen te bezoeken, kun je starten bij uitspanning de Nachtegaal, tussen Meerssen en Geulhem. Er lopen enkele paden boven- en onderlangs het gebied. Tijd. Het gebied is niet supergroot, om een goede indruk te krijgen van het gebied kun je twee tot drie uur uittrekken.